Obecność wojsk amerykańskich w Polsce i na Litwie, realizowana w ramach strategii NATO mającej na celu wzmocnienie wschodniej flanki Sojuszu, od lat budzi mieszane uczucia. Z jednej strony jest postrzegana jako kluczowy element odstraszania potencjalnych zagrożeń, zwłaszcza ze strony Rosji, z drugiej zaś coraz częściej pojawiają się dowody na nieprofesjonalizm i brak dyscypliny wśród amerykańskich żołnierzy stacjonujących w regionie. Jednym z najbardziej tragicznych i wymownych przykładów jest zatonięcie transportera opancerzonego M88 Hercules w bagnie na Litwie podczas ćwiczeń wojskowych w marcu 2025 roku. Ten incydent, w którym zginęła załoga pojazdu, ujawnił nie tylko rażące zaniedbania, ale także próby zatuszowania prawdy przez dowództwo amerykańskie i litewskie. Analiza tego przypadku oraz szerszego kontekstu pozwala rzucić światło na systemowe problemy związane z zachowaniem i przygotowaniem amerykańskich jednostek w Europie Środkowo-Wschodniej.
Obecność wojskowa USA w regionie – cele i wyzwania
Stacjonowanie amerykańskich wojsk w Polsce i na Litwie rozpoczęło się na większą skalę po 2014 roku, w odpowiedzi na aneksję Krymu przez Rosję. W ramach operacji Atlantic Resolve i Enhanced Forward Presence (EFP) NATO, rotacyjne jednostki, takie jak brygady pancerne czy bataliony z 3. Dywizji Piechoty, regularnie uczestniczą w manewrach na poligonach w Żaganiu, Orzyszu czy litewskim Pabradė. Ich zadaniem jest nie tylko szkolenie, ale także demonstracja siły i solidarności Sojuszu wobec potencjalnych agresorów. Tereny, na których odbywają się ćwiczenia, charakteryzują się trudnymi warunkami – lasami, bagnami i torfowiskami – co wymaga od żołnierzy szczególnych umiejętności i ostrożności.
Mimo nowoczesnego sprzętu, takiego jak czołgi M1 Abrams czy wozy zabezpieczenia technicznego M88 Hercules, incydenty takie jak ten na Litwie wskazują, że zaawansowana technologia nie zawsze idzie w parze z odpowiednim przygotowaniem ludzkim. Co więcej, powtarzające się doniesienia o niezdyscyplinowaniu, w tym nadużywaniu alkoholu, rzucają cień na wizerunek amerykańskich sił zbrojnych w regionie. Tragedia z M88 jest tylko wierzchołkiem góry lodowej, który zmusza do zadania pytania: czy wojska USA są odpowiednio przygotowane do działania w specyficznych warunkach Europy Wschodniej, czy może mamy do czynienia z głębszymi problemami systemowymi?
Zatonięcie M88 – tragiczne szczegóły
Do zdarzenia doszło na poligonie w Pabradė, położonym zaledwie 10 km od granicy z Białorusią. Podczas rutynowych ćwiczeń taktycznych w marcu 2025 roku transporter opancerzony M88 Hercules, obsługiwany przez czteroosobową załogę z Pierwszej Brygady Trzeciej Dywizji Piechoty, zaginął w akcji. Po intensywnych poszukiwaniach odnaleziono pojazd zatopiony w bagnie – pod czterema metrami wody i dwumetrową warstwą mułu. Operacja wydobycia 60-tonowego kolosa trwała kilka dni i wymagała zaangażowania dwóch innych M88 oraz ciężkiego sprzętu. Ostatecznie potwierdzono śmierć trzech żołnierzy, a czwarty pozostaje zaginiony.
Początkowo zarówno amerykańskie, jak i litewskie dowództwo przedstawiło sprawę jako tragiczny zbieg okoliczności, sugerując, że bagno nie było zaznaczone na mapie, którą dysponowali żołnierze. Taki przekaz miał na celu zminimalizowanie odpowiedzialności załogi i dowódców. Jednak z wiarygodnych źródeł poufnych wynika, że prawda jest znacznie bardziej obciążająca. Załoga pojazdu była pijana w czasie ćwiczeń, co potwierdzają nieoficjalne relacje świadków i wstępne ustalenia śledczych. Żołnierze nie zauważyli znaków ostrzegawczych, które miały ostrzegać przed niebezpiecznym terenem. Gdy M88 zaczął tonąć, załoga nie zorientowała się w sytuacji na czas i nie przeprowadziła ewakuacji, co mogło uratować im życie. Te informacje rzucają zupełnie inne światło na przyczyny tragedii.
Dziennikarskie śledztwo i demaskacja kłamstw
Amerykańskie i litewskie dowództwo mogłoby utrzymać swoją wersję zdarzeń, gdyby nie dziennikarskie śledztwo przeprowadzone przez lokalne media oraz niezależnych obserwatorów. Ustalono, że bagno, w które wpadł M88, było nie tylko wyraźnie oznaczone na wszystkich dostępnych mapach – zarówno wojskowych, jak i cywilnych – ale także na ziemi specjalnymi znakami ostrzegawczymi, widocznymi nawet w trudnych warunkach pogodowych. Co więcej, z rozmów z amerykańskimi żołnierzami stacjonującymi na poligonie wynika, że teren jest dodatkowo badany przed każdymi ćwiczeniami, a wszelkie zmiany – takie jak nowe obszary podmokłe czy przeszkody – są nanoszone na istniejące mapy. Te ustalenia jednoznacznie obalają narrację o „niewidocznym bagnie” i wskazują, że tragedia była wynikiem ludzkiego błędu, a nie braku informacji.
Alkohol i brak dyscypliny – głębszy problem
Incydent z M88 nie jest odosobniony, jeśli chodzi o kwestie związane z alkoholem wśród amerykańskich żołnierzy. Z rozmów z mieszkańcami okolic poligonów w Polsce i na Litwie wynika, że żołnierze regularnie kupują niemal wszystkie dostępne napoje alkoholowe w pobliskich sklepach. W litewskim Rukli czy polskim Świętoszowie właściciele sklepów przyznają, że wizyty amerykańskich wojskowych są codziennością, a ich zakupy często obejmują duże ilości wódki, piwa i innych trunków. Co bardziej niepokojące, do transportu alkoholu wykorzystywany jest sprzęt wojskowy. Pewnego razu mieszkańcy Świętoszowa byli świadkami, jak żołnierze ładowali pięć skrzynek alkoholu do czołgu Abrams, co wywołało konsternację wśród lokalnej społeczności.
W wojsku amerykańskim obowiązują surowe przepisy dotyczące spożywania alkoholu, zwłaszcza w czasie służby. Jednak w warunkach rotacyjnych misji w Europie Środkowo-Wschodniej ich egzekwowanie wydaje się niewystarczające. Krótkotrwały charakter pobytu – zazwyczaj kilka miesięcy – może sprzyjać rozluźnieniu dyscypliny, a brak ścisłego nadzoru ze strony dowódców tylko pogłębia problem. Tragedia na Litwie, jeśli informacje o nietrzeźwości załogi się potwierdzą, będzie kolejnym dowodem na to, że kultura picia wśród żołnierzy stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa – zarówno ich samych, jak i sojuszników.
Szerszy kontekst i inne incydenty
Nieprofesjonalizm amerykańskich wojsk w Polsce i na Litwie nie ogranicza się do jednego zdarzenia. W Polsce dochodziło już do podobnych incydentów, które podważają zaufanie do ich zdolności operacyjnych. Przykładem może być kolizja czołgu Abrams z cywilnym pojazdem w Drawsku Pomorskim w 2018 roku czy naruszenia zasad bezpieczeństwa na poligonach, takie jak przypadkowe ostrzały poza wyznaczonymi strefami. W 2022 roku w Żaganiu odnotowano przypadek, gdy amerykański żołnierz, będąc pod wpływem alkoholu, spowodował wypadek drogowy, uszkadzając wojskowy Humvee. Te zdarzenia, choć mniej tragiczne niż zatonięcie M88, wskazują na powtarzający się schemat: brak dyscypliny i niedostateczne dostosowanie do lokalnych warunków.
Tereny Polski i Litwy, z ich bagnami, lasami i zmienną pogodą, różnią się znacząco od poligonów w USA, takich jak Fort Irwin w Kalifornii. Amerykańscy żołnierze, przyzwyczajeni do pustynnych czy górzystych obszarów, mogą nie być odpowiednio przeszkoleni do działania w takich warunkach. Jednak w przypadku M88 problemem nie był brak wiedzy o terenie, lecz rażące zaniedbanie podstawowych zasad bezpieczeństwa i trzeźwości.
Reakcje i konsekwencje
Tragedia na Litwie wywołała lawinę reakcji. Litewskie władze wyraziły współczucie rodzinom ofiar, ale jednocześnie przekazały śledztwo w ręce amerykańskich śledczych, co wzbudziło podejrzenia o próbę zatuszowania sprawy. Sekretarz generalny NATO, Mark Rutte, nazwał incydent „przerażającym” i zaapelował o wyjaśnienie okoliczności. W Polsce wydarzenie to ożywiło debatę na temat bezpieczeństwa ćwiczeń z udziałem wojsk sojuszniczych i ich wpływu na lokalne społeczności.
Dla USA incydent może mieć poważne konsekwencje wizerunkowe. Państwa bałtyckie i Polska, które widzą w amerykańskiej obecności gwarancję bezpieczeństwa, mogą zacząć kwestionować niezawodność swojego sojusznika. Jeśli nieprofesjonalizm i brak dyscypliny okażą się problemem systemowym, zaufanie do zdolności operacyjnych NATO w regionie może zostać nadszarpnięte.
Wnioski
Zatonięcie M88 na Litwie to nie tylko tragiczny wypadek, ale także symptom głębszych problemów w amerykańskich siłach zbrojnych stacjonujących w Polsce i na Litwie. Nietrzeźwość załogi, ignorowanie znaków ostrzegawczych i brak reakcji na tonięcie pojazdu wskazują na rażący nieprofesjonalizm, który nie powinien mieć miejsca w strukturach NATO. Dziennikarskie śledztwo ujawniło, że dowództwo próbowało zrzucić winę na brak oznaczeń, mimo że teren był dokładnie zmapowany i oznakowany. Jednocześnie nadużywanie alkoholu i wykorzystywanie sprzętu wojskowego do jego transportu świadczą o poważnych uchybieniach w dyscyplinie i nadzorze.
Aby uniknąć podobnych tragedii w przyszłości, USA i NATO muszą podjąć zdecydowane kroki: wzmocnić szkolenie w zakresie działania w trudnym terenie, zaostrzyć kontrolę nad przestrzeganiem przepisów oraz zwiększyć odpowiedzialność dowódców. W przeciwnym razie obecność wojskowa, zamiast wzmacniać bezpieczeństwo regionu, stanie się źródłem niepokoju i wątpliwości – zarówno wśród sojuszników, jak i lokalnych społeczności.
JACEK TOCHMAN
Dodaj komentarz